DERNEKLER KANUNU 2. BÖLÜM
İKİNCİ KISIM
Kuruluş
BİRİNCİ BÖLÜM
Tüzük ve Kuruluş Bildirisi
Dernek tüzüğü
Madde 8 - Her derneğin bir tüzüğü bulunur. Bu tüzükte
aşağıda gösterilen hususların belertilmesi zorunludur.
1. Derneğin adı ve
merkezi,
2. Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için, dernekçe
sürdürülecek çalışma konuları ve çalışma biçimleri,
3. Dernek kurucularının
ad ve soyadları, meslek veya sanatları, ikametgahları ve tabiiyetleri,
4.
Derneğe üye olma, üyelikten çıkma ve çıkarılmanın şart ve şekilleri,
5.
Dernek genel kurulunun kuruluş şekli, toplanma zamanı,
6. Genel kurulun
görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri,
7. Yönetim
ve denetleme kurullarının görev ve yetkileri, ne suretle seçileceği, asıl ve
yedek üye sayısı,
8. Derneğin şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise,
şubelerin nasıl kurulacağı, görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl
temsil edileceği,
9. Üyelerin ödeyecekleri yıllık aidat miktarı,
10.
Derneğin iç denetim şekilleri,
11. Tüzüğün ne şekilde değiştirileceği,
12.
Derneğin feshi halinde mal varlığının tasfiye şekli.
Derneklerin tüzelkişilik kazanması, kuruluş bildirisi
Madde 9 - Dernekler,
kuruluş bildirisini ve eklerini merkezlerinin bulunduğu mahallin en büyük mülki
amirliğine vermek suretiyle tüzelkişilik kazanırlar.
Kuruluş bildirisinde,
kurulacak derneğin adı, ikametgah adresi, kurucuların adı, soyadı, doğum yeri ve
tarihi, meslek veya sanatı, tabiiyeti ile ikametgahlarının belirtilmesi ve bu
bildirinin bütün kurucular tarafından imzalanması ve bildiriye kurucuların nüfus
cüzdanı örneklerinin, adli sicil belgelerinin ve kurucuların ayrı ayrı
düzenledikleri dernek kurucusu olabilme şartlarını taşıdıklarını belirten imzalı
beyannamelar ile kurucular tarafından imzalanmış dernek tüzüğünün dört adedinin
eklenmesi zorunludur.
Dernek organlarının oluşmasına kadar, dernek işlerini
yürütmeye ve derneği temsil etmeye yetkili geçici yönetim kurulu üyelerinin adı,
soyadı ve ikametgahları ile yapılacak yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişi
veya kişilerin adı, soyadı ve adresleri de belirtilir.
Bildiri ve belgelerin
alındığı anda ilgili mülki amirlikçe bir alındı belgesi verilir.
Birden çok
ilde faaliyet gösterecek derneklerin kuruluş bildirisi ile tüzükleri, mahallin
en büyük mülki amirliğince bir hafta içinde İçişleri Bakanlığına gönderilir.
Kuruluş bildirisi ve tüzüklerin incelenmesi
Madde 10 - Bir il'de
faaliyette bulunacak derneklerin kuruluş bildirisi ve eklerinin doğruluğu ile
tüzükleri valiliklerce otuz gün içinde, birden çok il'de faaliyet gösterecek
derneklerin kuruluş bildirisi ve eklerinin doğruluğu ile tüzükleri İçişleri
Bakanlığınca doksan gün içinde incelenir.
Kuruluş bildirisinde, tüzükte ve
kurucuların hukuki durumlarında kanuna aykırılık veya noksanlık tespit edildiği
takdirde, bunların giderilmesi geçici yönetim kurulundan yazı ile istenir. Bu
yazının tebliğinden itibaren otuz gün içinde belirtilen noksanlıklar tamamlanmaz
veya kanuna aykırılık giderilmezse mahallin en büyük mülki amirinin ihbarı
üzerine Cumhuriyet Savcılığı derneğin feshi için yetkili mahkemeye başvurur.
Ayrıca derneğin faaliyetinin durdurulmasını da isteyebilir.
(Mülga:
3/7/1997-4279/6 md.)
Kuruluş bildirisinde ve tüzüklerde Kanuna, aykırılık
veya noksanlık bulunmaz veya Kanuna aykırılık veya noksanlıklar 2 nci fıkrada
belirtilen süre içinde giderilmiş bulunursa, kuruluş bildirisini ve tüzükleri
inceleyen makam keyfiyeti derneğe yazıyla bildirir.
Türkiye'de kurulan
derneklerin yurt dışındaki faaliyetleri
Madde 11 - Uluslararası beraberlik
veya işbirliği yapılmasında yarar görülen hallerde;
1. Uluslararası
faaliyette bulunma amacını güden derneklerin kurulması,
2. Mevcut derneklerin
bu yönde faaliyet göstermesi,
3. Bir ve iki numaralı bentlerde sözü edilen
derneklerin yurt dışında şube açması veya yurt dışındaki benzer amaçlı dernek
veya kuruluşlara katılması,
Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle,
İçişleri Bakanlığının önerisi üzerine, Bakanlar Kurulunun izin vermesine
bağlıdır.
Yurt dışındaki bir dernek veya kuruluşa katılmak isteyan dernekler
veya üst kuruluş, bu dernek veya kuruluşun statüsünün Türkçeye çevrilmiş
noterden onaylı iki örneğini İçişleri Bakanlığına vermekle
yükümlüdürler.
Türkiye'deki derneklerin katıldığı veya işbirliği yaptığı
yabancı dernek veya kuruluşların, kanunlarımıza ve ulusal çıkarlarımıza uymayan
veya kuruluş amaçlarıyla bağdaşmayan faliyetlerde bulunması halinde, Türkiye'de
kurulmuş derneğın, bu yabancı dernek veya kuruluşlarla olan ilişkilerine
Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığının önerisi
üzerine, Bakanlar Kurulu kararıyla son verilir.
Yurt dışında kurulan derneklerin Türkiye'deki faaliyetleri
Madde 12 - Yurt
dışında kurulan ve uluslararası beraberlik ve işbirliği sağlamak amacını güden
derneklerin;
1. Türkiye'de şube açmalarına,
2. 11 inci madde uyarınca
kurulmalarına veya uluslararası faaliyette bulunmalarına Bakanlar Kurulunca izin
verilen kuruluşlara veya derneklere katılmalarına veya bunlarla işbirliğinde
bulunmalarına,
İşbirliği veya müşterek faaliyetlerin yararlı olacağına kanaat
getirilmesi halinde, karşılıklı olmak kaydıyla Dışişleri Bakanlığının görüşü
alınarak, İçişleri Bakanılığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca izin
verilebilir.
Yukarıdaki fıkrada söz konusu edilen derneklerin, kanunlarımıza
veya ulusal çıkarlarımıza uymayan veya kuruluş amaçlarıyla bağdaşmayan
faaliyetlerde bulunması halinde, açılmış şubelerinin kapatılmasına veya verilen
iznin geri alınmasına, Dışişleri Bakanlığının görüşü alınarak İçişleri
Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir.
İlan
Madde 13 - Dernek tüzüğü ve ikametgahı, Kanunun 10 uncu maddesinin
dördüncü fıkrası gereğince yapılan bildirimden itibaren onbeş gün içinde mahalli
bir gazetede, gazete çıkmayan yerlerde ise il merkezinde çıkan bir gazetede
yayımlanır. Bu gazetenin beş nüshası, yayımı tarihinden itibaren en geç onbeş
gün içinde, geçici yönetim kurulu tarafından dernek merkezinin bulunduğu yerin
en büyük mülki amirliğine verilir.
Tüzüklerde ve dernek ikametgahlarında
yapılan değişiklikler de aynı usule tabidir.
İlk genel kurul toplantısı
Madde 14 - Dernekler, tüzüklerinin gazetede
yayımlandığı günü izleyen altı ay içinde ilk genel kurul toplantılarını yapmak
ve organlarını oluşturmak zorundadırlar.
Bu zorunluluğa uyulmaması halinde,
mahallin en büyük mülki amiri derneklerin kendiliğinden dağıImış sayılmasına
karar verir.
Dernek kütüğü ve kayıt işleri
Madde 15 - İçişleri Bakanlığınca Emniyet
Genel Müdürlüğünde ve illerde emniyet müduülüklerinde derneklerin kaydolunacağı
Dernekler Kütüğü tesis olunur.
Emniyet Genel Müdürlüğündeki Dernekler
Kütüğüne, bütün konfederasyon, federasyon ve dernekler ile şubeleri ve
merkezleri yurt dışında bulunan derneklerin Türkiye'de açılmış şubeleri
kaydolunur.
İllerdeki dernek kütüğüne, merkezleri o il sınırları içinde
bulunan konfederasyon, federasyon ve dernekler ile şubeleri ve merkezi başka
illerde veya yurt dışında olan derneklerin o il sınırları içinde açılan şubeleri
kaydolunur.
İKİNCİ BÖLÜM
Üyelik
Üye olma hakkı
Madde 16 - Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip ve
onsekiz yaşını bitirmiş bulunan herkes derneklere üye olabilir.
Ancak, özel
kanunlarında aksine hüküm bulunmamak şartıyla;
1. (Değişik: 3/7/1997-4279/5
md.) aşağıda gösterilenlerden:
a) Anayasa Mahkemesi üyeleri, Anayasa
Mahkemesince,
b) Yargıtay üyeleri, Yargıtay Birinci Başkanlık
Kurulunca,
c) Danıştay üyeleri, Danıştay Başkanlık Kurulunca,
d) Sayıştay
meslek mensupları ile savcı ve yardımcıları Sayıştay Daireler Kurulunca,
e)
Hakim ve savcılar, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun görüşü alınarak Adalet
Bakanlığınca,
Verilen müsaade üzerine;
2. Bu Kanunun dördüncü maddesinde
belirtilen diğer kamu hizmeti görevlileri ise ilgili bulundukları bakanlıkca
tespit ve ilan edilen,
Derneklere üye olabilirler.
Bu Kanunun 4 üncü
maddesinin ikinci fıkrasının (2) ve (3) numaralı bendlerinde gösterilenler ile
diğer kanunların derneklere üye olamayacaklarını belirttiği kişiler, ortaokul ve
ortaöğretim öğrencileri dernek üyesi olamazlar.
Bu Kanunun 4 üncü maddesinin
ikinci fıkrasının (4) numaralı bendinde gösterilenler, bu bentte belirtilen
yasak süresince dernek üyesi olamazlar.
Yükseköğretim öğrenci derneklerine
öğrenci olmayanlar; bu Kanunun 39 uncu maddesinde gösterilen derneklere,
derneğin kurulduğu kamu kurum ve kuruluşlarında çalışmayan kamu hizmeti
görevlileri ve kamu hizmetlerinde çalışan meslek mensupları tarafından kurulan
derneklere de o meslekten olmayanlar (...) üye olamazlar.
Türk vatandaşı
olmayanların derneklere üye olabilmeleri için Türk vatandaşlarında aranan
şartlardan başka, o yabancının Türkiye'de ikamet etme hakkına sahip olması da
gereklidir. Fahri üyelik için ikamet şartı aranmaz.
Dernek yönetim kurulu,
üyelik için yapılan müracaatları en çok otuz gün içinde üyeliğe kabul veya
isteğin reddi şeklinde karara bağlayıp sonucunu müracaat sahibine yazı ile
duyurmak zorundadır.
Yükseköğretim öğrencilerinin, kurumlarından alacakları
öğrenci belgesi ile öğrenci derneklerine yaptıkları müracaat üzerine üyeliğe
kabulleri zorunludur.
Üyeliğin sona ermesi
Madde 17 - Öğrenci derneği üyesi iken öğrencilik
sıfatı sona erenlerin, 39 uncu maddeye göre kamu hizmeti görevlilerince kurulan
derneklerin üyesi iken o derneğin kurulduğu kamu kurum veya kuruluşundan veya
kamu hizmetinden emeklilik dışında herhangi bir nedenle ayrılanların, derneklere
üye olan hakkını kaybedenlerin ve dernek tüzüğüne aykırı hareketlerinden dolayı
üyelikten çıkarılanların, kayıtlı bulundukları derneklerdeki üyelikleri sona
erer.
Yukarıda belirtilen durumlardan birinin tespiti halinde, üyelik kaydı
dernek yönetim kurullarınca silinir.
Üyelerin hakları
Madde 18 - Hiç kimse bir derneğe üye olmaya ve dernekte
üye kalmaya zorlanamaz. Her üye istifa hakkına sahiptir.
Dernek üyeleri eşit
haklara sahiptir. Dernek tüzüklerinde, üyeler arasında dil,ırk, renk, cinsiyet,
din ve mezhep, aile, zümre ve sınıf farkı gözeten hükümler bulunamaz ve tüzüğe
eşitliği bozan veya bazı üyelere ayrıcalık tanıyan hükümler
konulamaz.
Ancak;
1. Dördüncü maddede belirtilen kamu hizmeti görevlileri,
16 ncı madde gereğince üye olabilecekleri derneklerin,
2. Türkiye Büyük
Millet Meclisi üyeleri, özel gelir kaynağı veya özel imkanları kanunla sağlanmış
olan kamu yararına çalışan derneklerin,
Yönetim ve denetleme kurullarında
görev alamazlar.
(Değişik: 2/3/1988 - 3415/1.md.) Her üyenin genel kurulda
bir oy hakkı vardır, üye oyunu bizzat kullanmak zorundadır.
Fahri üyeler
istedikleri takdirde aidat verebilirler. Fahri üyelerin oy hakkı yoktur.
3. BÖLÜM